خراسان تایم - راه‌های کنترل خشم و غضب

کارشناس اجتماعی: خشم و غضب یکی از آفات رفتاری موجود در جامعه است که باید با آموزشات مورد نظر با آن مقابله کرد.

امروزه در جوامع بشری عدم کنترل خشم و غضب به یکی از مشکلات رفتاری تبدیل شده است، که به دنبال خود آسیب‌های فراوان فردی و اجتماعی را به همراه داشته است، به همین دلیل روانشناسان و جامعه‌شناسان در جوامع مختلف به دنبال تعریف و ایجاد راهکارهایی برای کنترل این قوه قهریه در انسان برآمدند. آنچه باید به آن توجه کرد این است که نصیحت برای انسان غضبناک اثری ندارد، بلکه ممکن است آن را تشدید کند. غضب از دیدگاه اخلاق اسلامى از آفات خطرناک رفتار انسان است، لذا پیامبر(ص) فرمودند: که غضب ایمان را فاسد مى‏کند چنان که سرکه عسل را فاسد مى‏کند. امام باقر(ع) فرمود: چه چیزى از غضب سخت‏تر است؟ همانا مرد غضب مى‏کند و در اثر آن مرتکب قتل نفس که خدا حرام کرده مى‏شود و زن پاکدامن را متهم مى‏سازد.
در همین راستا و به جهت بررسی آثار خشم و عدم کنترل آن در جامعه با صدیقه بخشی از فعالان فرهنگی و مذهبی به گفتگو نشستیم که مشروح آن را در ذیل مشاهده می‌کنیم:
خراسان‌تایم: خشم و غضب چقدر می‌تواند در زندگی روزمره مشکل‌ساز و خطرناک باشد؟
بخشی: این مسئله قطعا چه در زندگی فردی و چه در عرصه اجتماع خطرات زیادی را به دنبال دارد، و حتی در صورت عدم کنترل آن ممکن است به قتل کسی بینجامد، ممکن شخصی حتی در زمان مواجهه با برادر خود و دچار شدن به عصبانیت و خشم زیاد، برادر خویش را بکشد که این امر بارها در تاریخ اتفاق افتاده است و این می‌تواند خطرناک بودن این امر را بیان کند که شخصی با یک رفتار و خشم کنترل نشده ممکن است عزیزترین شخص خود را نیز به قتل برساند، به‌همین دلیل از سفارشاتی که در این حوزه می‌شود ترک کردن فوری فضایی است که در آن قرار دارید و پس از آن نیز هنگامی که آرام شده و بر خشم خود غلبه کردید به آن محیط بازگردید.
خراسان‌تایم: به‌جز قتل و یا آسیب‌های جدی، چه عوامل دیگری را می‌تواند به‌دنبال داشته باشد؟
بخشی: اگر این خصوصیت به‌صورت مکرر در زندگی‌های زناشویی اتفاق بیفتد، می‌تواند منجر به اختلاف و درنهایت جدایی زوجین شود. اگر در زندگی پدر فرزندی باشد، خشم و غصب باعث بوجود آمدن کینه شود که پدر یا مادر و فرزند از یکدیگر در زندگی خانوادگی کینه به دل بگیرند و سال‌ها با یکدیگر قهر باشند و حتی راضی به زندگی کنار هم نباشند و با یکدیگر تماس داشته باشند.
خراسان‌تایم: راهکارهای خشم و غضب در دین چه می‌تواند باشد؟
بخشی: انسان خشمگین در چنین حالتی باید معركه و صحنۀ‌ خشم و عصبانیت را ترك نموده و یا تغییراتی در خود به وجود آورد. برای مثال اگر ایستاده است، بنشیند و اگر نشسته است، بخوابد. از موارد دیگر توصیه شده برای کنترل خشم می‌توان به تسلط داشتن برنفس، استفاده از افراد متخصص، ذكر خداوند، صله رحم، وضو گرفتن و غسل كردن یاد کرد. پناه‌بردن از شر شیطان به‌ سوی خداوند متعال و بیان اذکاری نظیر "لاحول و لاقوت الا بالله" و یادآوری نام خداوند می‌تواند بسیار موثر باشد و یا این‌که آن‌قدر از لحاظ ایمان قلبی و باور قوی باشیم که بتوانیم در مقابل این احساسات و تصمیمات زودگذر اعمال و رفتار خود را کنترل کنیم. عمل دیگری که می‌تواند بسیار موثر باشد صله رحم و رفت‌و‌آمد است. زمانی که شما از شخصی عصبانی و خشمگین هستید و از او کینه به‌دل دارید، اگر سعی کنید با کوتاه آمدن، گذشت و صله‌رحم اتفاقات و اشتباهات پیش‌آمده را فراموش کنید و اصل را بر برائت بگذارید همه چیز حل می‌شود.
خراسان‌تایم: نظرتان درباره پیشگیری خشم و غضب با یادآوری خداوند"الا به ذکر الله تطمئن القلوب" چیست؟
بخشی: به‌راستی این جمله اساسی‌ترین راه کنترل خشم و یا تمام احساسات درونی‌ما است که می‌تواند خطرناک باشد. البته این مورد پیشگیری خشم و غضب دارای شرایطی خاص است و برای هر شخصی پاسخگو نیست و متعلق به افرادی است که ایمان قلبی دارند و خداوند را در برابر خودشان حاضر می‌بینند ولی برای بعضی افرادی که ارتباط دلی چندانی با خداوند ندارند و یا ایمان و باور قلبی نسبت به خداوند نداشته باشند این راه‌کار تاثیر چندانی نخواهد داشت.
خراسان‌تایم: کدامیک از عواملی که در بالا اشاره شد را در کنترل خشم و غضب موثرتر می‌دانید؟
بخشی: پاسخ این سوال کاملا بستگی به خشم و غضبی دارد که انسان در آن لحظه دارد، راه‌های مقابله با خشم و عصبانیت هم کاملا نسبی است و بستگی به شرایط مختلفی از قبیل شرایط محیط و شرایط و روحیات خود آن فرد دارد. اگر شما خیلی انسان با ایمانی باشید، به‌یاد آوردن و خداوند و اذکار می‌تواند به شما کمک کند و شما را آرام کند اما زمانی که خیلی عصبی هستید و ممکن است کاری انجام دهید که به ضرر خودتان و طرف مقابلتان باشد، بهترین و شایسته‌ترین عمل ترک کردن صحنه است.
خراسان‌تایم: آیا پیشگیری و درمانی درباره عصبانیت وجود دارد؟
بخشی: آدم‌ها متفاوت هستند و بستگی دارد با چه انسانی و با چه ویژگی‌هایی طرف هستیم که اشخاصی که از نظر ایمان قلبی قوی هستند، در مقابل با خشم و عصبانیت و حرف‌های دیگران منطقی رفتار می‌کنند و سعی می‌کنند به‌سرعت فراموش کنند و می‌گویند من به‌دل نمی‌گیرم اما در مقابل کسانی هستند که در فکر تلافی و جبران حرف دیگران به‌سرعت برای هر عملی، عکس‌العمل نشان می‌دهند و در فکر خودنمایی و ابراز وجود هستند. برای همه این افراد پیشگیری و درمان برای کنترل خشم و غضب در هر شرایط خاص متفاوت است.
خراسان‌تایم: بنا به سفارشات امامان و معصومین هنگام عصبانیت چه‌کار کنیم؟
بخشی: اگر وضو داشته باشید، وضو داشتن از بسیاری از گناهان جلوگیری می‌کند. باید با خود بگوییم من وضو می‌گیرم تا از بسیاری از مشکلات پیشگیری کنم و مطمئن باشید در هر زمانی که قصد گناه کردن داشته باشید با خود می‌گویید من وضو دارم، اگر این عمل را مرتکب شوم وضو من باطل می‌شود و دیگر سراغ آن کار نمی‌روید. پس همین وضو باعث می‌شود ما به طور ناخودآگاه از اعمال ناشایست و زشتی‌ها دور شویم.
خراسان‌تایم: آیا الگو و عصوه دینی برای کنترل خشم وجود دارد؟
بخشی: حضرت زهرا (س) نمونه بارز در کنترل خشم و غضب برای تمام مسلمین و مردم جهان هستند. در آن لحظه‌ای که حضرت زهرا (س) بین در و دیوار قرار گرفتند چه‌کاری انجام دادند؟ زمانی که امیرالمومنین را مورد حمله قرار می‌دادند حضرت زهرا (س) می‌توانستند نفرین کنند و اگر نفرین می‌کردند، ستون‌های عرش به لرزه در می‌آمد، مولا امیرالمومنین (ع) گفتند به حضرت زهرا (س) بگویید نفرین نکنند، حضرت زهرا (س) گفتند چون امر، امر علی است من نفرین نمی‌کنم. نمونه بارز در بین زن‌ها حضرت زهرا (س) هستند و نمونه بارز این امر در بین مردان گذشت حضرت علی (ع) است. نمونه بارز آن پیامبراکرم (ص) هستند که وقتی که از کوچه رد می‌شدند مردم خاک و خاکستر روی سر ایشان می‌ریختند ولی بازهم در مسجد سراغ آن نفری که این اعمال ناشایست را انجام می‌داد گرفتند و گفتند چرا فلانی امروز به مسجد نیامد و چرا امروز این کار را با من نکرد.