به گزارش خراسان‌تایم ایران سومین کشور استخراج‌کننده سلول‌های بنیادی از پالپ (مغز) دندان‌های شیری می‌باشد و این کار هم اکنون تنها در کشورهایی چون آمریکا و ژاپن در حال انجام است.
از دهه هفتاد مطالعه بر روی سلول‌های بنیادی در ایران شروع شد و امروز با پیشرفت‌های خیره‌کننده‌ای که در این حوزه به وجود آمده است، کشور ایران یکی از مراجع درمانی بیماری‌های صعب‌العلاج می‌باشد.
اهمیت سلول‌های بنیادی
به وجود آمدن یک انسان از ۱۶ عدد سلول بنیادی شروع می‌شود و لذا اهمیت سلول‌های بنیادی در این است که توانایی تشکیل یک انسان کامل را دارد؛ کشف سلول‌های بنیادی همانند کشف ژن یا دی ان ای توانست تحول عظیمی در دنیا ایجاد کند و امروزه بسیاری از بیماری‌های کبدی، قلبی و بالأخص بیماری‌های خونی صرفاً توسط سلول‌های بنیادی درمان می‌شوند. همچنین به اعتقاد دانشمندان در ۲۰ سال آینده حدود ۸۰ درصد بیماری‌ها از طریق پیوند سلول‌های بنیادین درمان می‌شوند و ازاین‌رو توجه به سلول‌های بنیادی در کشور ضروری است.
قدمت کشف سلول‌های بنیادی در دنیا برابر با ۴۵ سال است و سلول‌های بنیادی برای اولین بار در ۱۹۷۰ میلادی از سلول‌های سرطان خون و در سال ۱۹۹۸ از سلول‌های جنینی از انسان جداسازی شد.
سلول‌های بنیادی چه هستند و چگونه عمل می‌کنند؟
سلول‌های بنیادی به سلول‌های چند پتانسیلی مغز استخوان گفته می‌شود كه توانایی تبدیل به انواع سلول‌های خونی را دارند. توانایی تبدیل این سلول‌ها به انواع سلول‌های خونی، توجه دانشمندان و پژوهشگران را به‌طرف تبدیل این سلول‌ها به سایر سلول‌های تخصص‌یافته‌ی بافت‌های دیگر معطوف داشت.
در کلیه‌ی بافت‌های بدن نوعی از سلول‌های بنیادی یافت می‌شود كه توانایی تبدیل به سلول‌های تخصص‌یافته‌ی همان بافت را دارند و در موقع اختلال بافتی، دست‌به‌کار شده و تكثیر پیدا می‌کنند و به دلیل داشتن همین توانایی به آن‌ها «سلول بنیادی» می‌گویند.
سلول‌های بنیادی اصولاً سلول‌های تخصصی نشده‌ای هستند كه با دو مشخصه مهم از دیگر سلول‌ها تفكیك می‌شوند: اول توانایی تكثیر و افزایش تعداد برای مدت طولانی را دارند. دوم اینکه پس از دریافت پیام‌های شیمیایی معین می‌توانند تمایز حاصل كنند یا به سلول‌های تخصص‌یافته‌ای با عملكردهای خاص، مثل سلول قلبی یا عصبی تبدیل شوند.
عملكرد این سلول‌ها در بدن این است كه در هنگام اختلال و بیماری، تكثیر می‌شوند و سلول‌های جدیدی به بافت ارائه می‌کنند كه اساس سلول درمانی را تشكیل می‌دهد.
پژوهش سلول‌های بنیادی در ایران
ظهور علم سلول‌های بنیادی در کشورهای دیگر مربوط به قبل از انقلاب است و در این زمان هنوز در کشور ما به این موضوع پرداخته نشده بود.
تقریباً از دهه هفتاد به‌طور هم‌زمان در ۴ مرکز دانشگاهی به موضوع سلول‌های بنیادی در کشور پرداخته شد؛ دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشگاه رویان، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه تهران از جمله مراکزی بودند که از همان دهه درزمینه سلول‌های بنیادی مطالعه و تحقیق خود را آغاز کردند. این باعث شد که هم‌زمان با کشورهای دیگر گام‌به‌گام پیشرفت کنیم.
اکنون باوجوداینکه بعد از انقلاب و کمتر از ۲۰ سال است که مبحث سلول‌های بنیادی مورد مطالعه قرارگرفته، اما پیشرفت خوبی در زمینه تحقیقاتی و درمانی این حوزه حاصل‌شده است.
پیگیری جدی‌تر سلول‌های بنیادی توسط پژوهشگاه رویان
پژوهشگاه رویان هشتم خردادماه سال ۱۳۷۰ به‌عنوان مرکز جراحی محدود با هدف ارائه خدمات درمانی به زوجهای نابارور و پژوهش و آموزش درزمینه علوم باروری و ناباروری توسط زنده‌یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی و گروهی از پژوهشگران و همکارانش در جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران تأسیس شد.
پژوهشگاه رویان در سالهای ۱۳۷۷ و ۱۳۸۷ به ترتیب مجوز مراکز تحقیقات علوم سلولی و مرکز تحقیقات پزشکی تولیدمثل را از شورای گسترش دانشگاههای علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت کرد و آبان ماه ۱۳۸۸ شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ارتقای آن از پژوهشکده به پژوهشگاه رویان موافقت کرد.
ثبت و کار این پژوهشگاه برکات اقتصادی فراوانی داشت و علاوه بر اینکه بسیاری از بیماران صعب‌العلاج ایرانی قابلیت درمان در داخل کشور را پیدا کردند، از خروج ارزی بیماران ایرانی جلوگیری نمود و با مراجعه توریست‌های درمانی به ایران عواید ارزی بسیاری برای کشور داشته است.
افتخارات پژوهشگاه رویان در سلول‌های بنیادی
پژوهشگاه رویان در زمینه سلول‌های بنیادی تاکنون موفقیت‌های زیادی را به نام خود ثبت کرده است. از جمله این‌ها می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قلبی ناشی از سکته برای نخستین بار در کشور
استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قرنیه چشم برای نخستین بار در کشور
تأسیس نخستین بانک خصوصی خون بند ناف نوزادان
تولد نخستین حیوان شبیه‌سازی‌شده خاورمیانه (رویانا)
تولد دو گوساله و سه بزغاله شبیه‌سازی‌شده
تولید سلول‌های بنیادی پرتوان القایی انسانی
جایگاه بین‌المللی ایران در سلول‌های بنیادی
ایران سومین کشور در زمینه استخراج سلول‌های بنیادی از پالپ (مغز) دندان‌های شیری می‌باشد و این کار تنها در کشورهایی چون آمریکا و ژاپن در حال انجام است. همچنین به گفته رئیس پژوهشکده خون و سرطان، ایران جزو یک درصد کشورهای دنیاست که به توانمندی پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز دست‌یافته است.
طبق آمار جهانی اسکوپوس در سال ۲۰۱۵، ایران رتبه ۱۵ را در زمینه تولید علم سلول‌های بنیادی در دنیا به خود اختصاص داده است. ایران در سال ۲۰۱۲ رتبه ۲۳، در سال ۲۰۱۳ رتبه ۲۲، در سال ۲۰۱۴ رتبه ۱۷ و سال ۲۰۱۵ رتبه پانزدهم را در این زمینه کسب کرده است.
در حال حاضر ترکیه، عربستان، فلسطین اشغالی، روسیه و برخی از کشورهای اروپایی مانند سوئد و اتریش بعد از ایران از نظر تولید علمی در این حوزه قرار دارند. همچنین تنها ۴ کشور آسیایی ژاپن، کره جنوبی، چین و هند از ایران جلوتر هستند.
