خراسان تایم - پیامدهای سفر روحانی به عراق

توجه دولت فعلی ایران به کشور عراق تنها تا زمانی ادامه خواهد یافت که مشکلات اقتصادی به دولت فشار آورد و اگر این مشکلات که عملاً جزو دلایل دولت برای این سفر محسوب می‌شدند حل شوند، دولت باری دیگر به کاهش یا توقف توسعه روابط با کشور عراق خواهد اندیشید.

به گزارش گروه سیاسی خراسان‌تایم به نقل از دیدبان، سفر رئیس جمهور ایران به عراق یکی از مهم‌ترین سفرهای رئیس دولت فعلی محسوب می‌شود. به همین دلیل صاحب‌نظران مختلف، اظهارات متفاوتی درباره این سفر داشته‌اند. در این نوشتار در ابتدا به نکات مثبت و سپس به منفی این سفر پرداخته خواهد شد.
تغییر سیاست خارجی دولت، شاید
سفر رئیس جمهور ایران به عراق، آن هم بعد از گذشت شش سال نشان از تغییر احتمالی سیاست خارجی دولت دارد. شکست دولت در سیاست خارجی مدنظرش برای برقراری رابطه با کشورهای مستبد غربی و برداشتن تحریم‌ها از طرفی و سفر رئیس دولتی که اعتقادی به مقاومت در برابر کشورهای غربی نداشت از طرفی دیگر، خواه‌ناخواه ذهن برخی از تحلیل‌گران را به سمت این امر سوق می‌دهد که شاید و البته تنها شاید سیاست خارجی دولت در قبال کشورهای غربی و همچنین در قبال همسایگان و کشورهای عضو محور مقاومت تغییر کرده باشد.
تغییر سطوح روابط بین دو کشور
یکی از اصلی‌ترین نکات مثبت این سفر آن است که بالاخره بعد از شش سال مقاومت و پشت سر گذاشتن مشکلات امنیتی در منطقه، روابط بین ایران و دیگر کشورهای محور مقاومت از جمله عراق، از سطوح امنیتی و نظامی به سطوح سیاسی و دیپلماتیک تغییر کرد. تا پیش از این حضور نیروهای نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران همچون فرمانده سپاه قدس در این کشورها به دلیل مشکلات امنیتی بیشتر نمود داشت؛ اما پس از عبور از بحران‌های امنیتی منطقه، سفر سیاسی رئیس جمهور به همراه یک هیئت دیپلماتیک، شرایط را برای تغییر سطوح روابط آماده ساخت. این امر به زمینه سازی برای گسترش روابط اقتصادی ایران و عراق و درنتیجه افزایش قدرت ایران برای مقابله با مشکلات اقتصادی منجر خواهد شد.

جبران کمبود بودجه
یکی از مهم‌ترین مشکلات سال آینده، کسری بودجه دولت است. درست است که کسری بودجه مشکل تقریباً تمامی دولت‌ها طی دو دهه اخیر بوده اما مسئله اینجاست که مشکل کسری بودجه این دولت در سال آینده حداقل در تاریخ بعد از انقلاب بی‌سابقه است؛ چرا که برای اولین بار، دولت در سه یا چهار ماه اول سال با مشکل کسری بودجه مواجه می‌شود. در چنین شرایطی که از طرفی کشور عملاً با بحرانی پیش‌بینی شده مواجه است و از طرفی دیگر مسلماً نمی‌توان بر روی کمک غربی‌ها برای مقابله با این بحران حساب باز کرد، یکی از بهترین طرق برای مقابله با این بحران آن است که از ظرفیت کشورهای دوست و همسایه استفاده نمود. به نظر می‌رسد همکاری با عراق در عرصه‌های مختلف از جمله فروش نفت، می‌تواند بخش عمده‌ای از تحریم‌های آمریکا را دور بزند تا بحران کمبود بودجه سال آینده، پشت‌سر گذاشته شود.
طرح گازرسانی به عراق
یکی از بهترین ثمرات این سفر، انعقاد قراردادهای مختلف اقتصادی بین دو کشور بود. یکی از مهم‌ترین این قراردادها، طرح گازرسانی گسترده به شهرها و روستاهای عراق بود. طرحی که با اجرای آن غیر از سود سرشار اقتصای، کار آفرین نیز است و بخش قابل توجهی از مشکل بی‌کاری امروز جامعه ما را می‌تواند حل کند. البته این طرح از مزایای دیگری نیز برخوردار است.
یکی از راهبردی‌ترین نکات پیرامون رابطه بین کشورها آن است که کشورها باید بتوانند از لحاظ استراتژیک دیگران را به خود وابسته سازند تا در مواقع نیاز به بهترین نحو از کمک آنان بهره‌مند شوند. به عبارت بهتر اگر کشور «الف» به کشور «ب» به هر نحوی وابسته باشد و بقای خود را در گرو رابطه با آن ببیند و یا حداقل قطع رابطه با آن را توامان با ضرر کلان بیابد، دیگر حاضر نیست به راحتی با کشور «الف» قطع رابطه کند. چنین شرایطی، برای کشور «الف» یک شرایط طلایی را پدید می‌آورد؛ چرا که این کشور در روزهای سخت می‌تواند روی کمک کشور «ب» حساب باز کند. در حال حاضر آمریکا یکی از کشورهایی است که به بهترین نحو از این سیاست بهره می‌برد. برای مثال آمریکا با وابسته کردن دیگر کشورها به خود، آنان را وادار به همکاری در زمینه تحریم ایران می‌نماید. به گونه‌ای که کشورهای دیگر بین رابطه داشتن با خود و ایران مخیر می‌سازد؛ کشورها هم که می‌بینند قطع رابطه با آمریکا برای آنان به مراتب پرهزینه‌تر از قطع رابطه با ایران است به همکاری با آمریکا در زمینه تحریم ایران تن می‌دهند. پس یکی از مهم‌ترین مزایای طرح گازرسانی نیز آن است که کشور عراق را به جمهوری اسلامی ایران وابسته می‌سازد و این وابستگی از طرفی زمینه را برای همکاری‌های اقتصادی بیشتر در آینده فراهم می‌آورد و از طرفی دیگر باعث می‌شود که عراق نتواند در راستای تحریم‌ها با آمریکا همکاری کند.
حل معضل روادید
یکی دیگر از دستاورهای این سفر که از قضا برای مردم ایران و عراق کاملا ملموس و محسوس خواهد بود، برداشته شدن روادید است. لغو روادید بین ایران و عراق یکی از موضوعاتی است که همواره بین دو کشور مورد بحث و بررسی قرار داشته است و مسؤولان کشورمان درصدد حذف آن بودند، تا جایی که حتی امسال نیز پیش از برگزاری مراسم پیاده روی اربعین حسینی، دبیر ستاد مرکزی اربعین در جلسات مختلف با مسؤولان عراقی خواستار لغو روادید ایران و عراق شد که در نهایت طرف عراقی این موضوع را نپذیرفت. اما در روزهای اخیر در سفر رئیس جمهور به عراق، طی مذاکراتی با طرف عراقی ابتدا ایران از لغو هزینه ویزای ایران برای زائران و مسافران عراقی به ایران خبر داد و پس از آن نیز طرف عراقی دستور حذف هزینه روادید برای زائران ایرانی به عراق را صادر کرد.
مرتضی آقایی مدیر کل عتبات سازمان حج و زیارت با اشاره به برداشته شدن هزینه روادید ایران و عراق درباره زمان اجرای حذف هزینه روادید بین دو کشور، اظهار داشت: با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، قرار است از 20 فروردین‌ماه سال آینده صدور روادید عراق برای زائران ایرانی رایگان شود که با این اقدام به طور حتم شاهد کاهش هزینه‌های سفر به عتبات خواهیم بود. هم‌اکنون هزینه ویزای عراق برای زائران ایرانی 41 دلار است که با برداشته شدن این هزینه قیمت سفر به عتبات نیز تقلیل خواهد یافت.
به رخ کشیدن اقتدار جمهوری اسلامی ایران

سفر رئیس جمهور ایران به عراق و استقبال مقامات ایرانی از ایشان، رسانه‌های جهانی را به مقایسه بین سفر رئیس جمهور ایران و رئیس جمهور آمریکا واداشت. وبگاه «العهد» لبنانی، سفر رئیس‌جمهور آمریکا و ایران به عراق را مقایسه کرد و نوشت، اولی در شب، محرمانه، چراغ خاموش و با دلهره به این کشور رفت و دومی در روز روشن در میان استقبال مقامات عراقی. این وبگاه خبری عربی آورده است:
هنگامی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در شب بیست و ششم دسامبر گذشته همزمان با عید سال نو میلادی در سفری محرمانه وارد عراق شد توضیحات متعددی درباره این سفر ارائه داد از جمله اینکه گفت که همه چراغ‌های هواپیمایی که او و همسرش ملانیا، جان بولتون مشاور امنیت ملی او و تعداد کمی از دستیاران و نزدیکانش را به عراق رساند چراغ خاموش در پایگاه نظامی الاسد [در غرب عراق] فرود آمد و آنها را دچار دلهره و اضطراب کرده بود. اما سفر روحانی به عراق مخفیانه انجام نشده و چراغ‌های هواپیمای ویژه وی هم خاموش نشده و پنجره هایش از بیم جان وی و همراهانش پایین کشیده نشده است، سفر او به عراق کوتاه و چند ساعته هم نیست و قراری هم ندارد که با نظامیان ایرانی در یک پایگاه نظامی دورافتاده ملاقاتی داشته باشد یا حسرت هزینه‌های تریلیونی عراق را بخورد. روحانی در روز روشن و به همراه ده‌ها وزیر، مشاور، دستیار و کارشناس با هواپیمای ویژه ای در مرکز بغداد فرود آمد و جمع زیادی از مقامات عراق و در راس آنها برهم صالح، رئیس جمهور عراق به استقبال وی آمدند.
پیام به اروپا

یکی دیگر از پیامدهای این سفر که می‌توان از آن به عنوان یکی از نکات مثبت این سفر یاد کرد آن است که سفر رئیس جمهور به عراق در کنار سفر رئیس مجلس به چین و سفر ولایتی به روسیه، خواه‌ناخواه این پیام را برای کشورهای اروپایی مخابره خواهد کرد که صبر ایران نیز حدی دارد و در آستانه لبریز شدن است و اگر اروپا بیش از این تعلل کند، سیاست چرخش دیپلماسی دولت به سمت شرکای سنتی به شکل جدی کلید خواهد خورد. البته گرچه دولت بر این باور است بدون کمک اروپایی‌ها نمی‌توان به پیشرفت و توسعه رسید و بین شرق و غرب همواره باید غرب را انتخاب کرد اما از پیام سفرهای یاد شده به اروپا، حداقل می‌توان به عنوان اهرمی برای امتیازگیری استفاه نمود.
تأخیری شش ساله
سفر رئیس جمهور به عراق، در کنار پیامدها و دستاورهای مثبت که داشت، تهی از ایرادات واشکالات نیز نبود. یکی از بزرگ‌ترین ایرادات، تأخیر در انجام این سفر بود. با توجه به اینکه از طرفی صادرات ایران به کشور عراق به تنهایی از صادرات ایران به 28 کشور اروپایی بیشتر است و از طرفی دیگر کشور عراق به عنوان یکی از کشورهای مهم محور مقاومت محسوب می‌شود، بهتر بود که این سفر برای گسترش کمی و کیفی روابط بین دو کشور، زودتر انجام گیرد.
این سفر تحت فشار اقتصادی صورت گرفت
با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد که رئیس جمهور به دلایل مشکلات اقتصادی و از سر ناچاری مجبور به انجام این سفر شده است. این امر بدان معناست که توجه دولت فعلی ایران به کشور عراق تنها تا زمانی ادامه خواهد یافت که مشکلات اقتصادی به دولت فشار آورد و اگر این مشکلات که عملاً جزو دلایل دولت برای این سفر محسوب می‌شدند حل شوند، دولت باری دیگر به کاهش یا توقف توسعه روابط با کشور عراق خواهد اندیشید. این در حالی است که اگر روابط بین دو نه بر اساس نیاز اقتصادی بلکه بر اساس منطق و خیرخواهی باشد، با کاهش مشکلات اقتصادی تقلیل نمی‌یابد و مستدام باقی می‌ماند.
چرا این سفر تنها به کشور عراق بود؟
یکی از نواقص این سفر آن بود که رئیس جمهور تنها به یکی از کشورهای محور مقاومت سفر کرد. در شرایطی که محور مقاومت با غلبه کامل بر دشمنانش در بحران اخیر، آماده گسترش روابط اعضایش با یکدیگر در عرصه‌های مختلف از جمله عرصه اقتصادی است، بهتر آن بود که رئیس دولت، بعد از شش سال به دیگر کشورهای محور مقاومت نیز سفر می‌کرد تا همانطور که در سفرش به عراق به زمینه‌سازی برای گسترش روابط اقتصادی پرداخت، در آن کشورها نیز با توجه به ظرفیت بالایی که برای همکاری اقتصادی دارند زمینه را برای همکاری اقتصادی و در نتیجه حل معضلات اقتصادی در داخل ایران آماده می‌ساخت.
کشف دو سند جالب در عملیات تفحص شهدا همزمان با سفر رئیس جمهور ایران به عراق
در کنار تمام پیامدهای مثبت و منفی این سفر، نکات حاشیه‌ای نیز در کنار این سفر وجود دارد که پرداختن به برخی از آنان خالی از لطف نیست. یکی از این حاشیه‌ها کشف دو سند جالب در عملیات تفحص شهدا همزمان با سفر رئیس جمهور ایران به عراق بود. سردار باقرزاده پس از کشف این اسناد نوشت:
دوشنبه ۲۰ اسفند ۹۷ در جریان تفحص پیکرهای مطهر شهدا در منطقه زُرباطیه عراق، توسط اعضای کمیته جستجوی مفقودین، دو سند با ارزش به دست آمده است. این اسناد می‌تواند حامل دو پیام مهم باشد که برای این روزهای ما بسیار جالب و عبرت‌آموز است. سند اول بخشی از روزنامه ی قادسیه رژیم بعثی صدامی است که تیتر آن در حقیقت به این مطلب اشاره دارد که رئیس جمهور صدام، نامه دست‌نویس برادرش حسنی مبارک را دریافت کرد و همچنین تبریک و تهنیت رئیس جمهور و ملت مصر به رهبر وقت عراق (صدام) به مناسبت پیروزی‌های نیروهای شجاع عراق و با تاکید دوباره رهبر عراق (صدام) بر تحکیم رشته های وحدت عربی برای مقابله با چالشهای پیش روی امت. در ادامه تیتر این روزنامه اشاره می‌شود به دیدار رئیس جمهور با شرکت کنندگان در یازدهمین شورای وزرای ورزش و جوانان عرب که در استمرار آن می‌نویسد: «شعار همه ما، عقب نشینی هرگز و پیش به سوی نابودی دشمن متجاوز».

نکته دیگری در این روزنامه وجود دارد که اشاره به این جمله می‌کند: «اگر ایران اصرار به ادامه حرکت در مسیر شرّ داشته باشد چیزی جز شکست‌های بیشتر به دست نخواهد آورد» در ادامه این روزنامه تحلیل می‌کند که: «پایگاه فکری حاکمان ایران در مقابل پایگاه فکری اعراب شکست خورده است». در این جا لازم است بر روی جمله آخر کمی تامل نمود. واقع مسئله این است که گذشت تاریخ نشان می‌دهد که چه کسی شکست خورده و چه کسی پیروز شده است. ما چند هفته پیش ۴۰ سالگی پیروزی انقلاب اسلامی را جشن گرفتیم و هم اکنون با بیانیه پر ارزش رهبر معظم انقلاب، وارد گام دوم انقلاب اسلامی شدیم و گام دوم را شروع کردیم در حالی که از صدام، یاران او، فرزندان او، کادر حزب بعث و آنهایی که صدام را پیشتیبانی می‌کردند خبری نیست و به عنوان عنصر تاثیر گذار در صحنه نقش، اثر و حضوری از آنها دیده نمی‌شود.
سند دوم بخشی از پلاکارد تبریک ۲۲ بهمن است که اشاره دارد به پیروزی یوم الله ۲۲ بهمن. واقعا سوال این است که ما شکست خوردیم یا آنهایی که آمده بودند تا ۲۲ بهمن ها را به صورت کلی از بین ببرند؟ این روزها ملت بزرگ، عزیز، برادر و مسلمان عراق میزبان رئیس جمهورِ محترم جمهوری اسلامی ایران بود. در حقیقت رئیس جمهور، در اوج عزت و اقتدارِ ایران و در بین محبت حاکم بین دو ملت، وارد عراق شد و مردم عراق میزبان ایشان بودند. از طرفی در حالی این ورود به عراق صورت گرفت که دیگر صدام و تفکر صدامی نابود شده است. صدامی که می‌خواست یک دعوای تقلبی عرب و عجم راه بیندارد الان دیگر حضور ندارد و مثل همه دیکتاتورها، به زباله دانی تاریخ پیوسته است و حال مشخص شده که دعوای اسلام و استکبار، همانی است که همیشه وجود داشته است و ما شاهد آن هستیم که در حقیقت نبرد اصلی ما با استکبار به معنای واقعی کلمه، آمریکاست.
کلام آخر
در مجموع باید گفت که این سفر برکات زیادی برای هر دو کشور داشته است. مسلماً روابط بین ایران و عراق باید روز به روز عمیق‌تر شود و یکی از ملزومات این امر، حل اختلافات بین دو کشور است. جالب است گفته شود که ایران و عراق هنوز در شرایط آتش‌بس (نه جنگ و نه صلح) هستند و جای بسیاری از میله‌های مرزی مشخص نیست و قرارداد ۱۹۷۵ برای خط‌القعر و کشتیرانی ایران در اروندرود اعتبار ندارد و قطعنامه۵۹۸ نیز بلاتکلیف است. طبیعی است اگر در پس این رفت و آمدها کاری برای این گدازه‌های زیر خاکستر نشود، در آینده‌ای نه چندان دور، بدخواهان دو کشور می‌توانند از اختلافات یاد شده دستاویزی برای فاصله انداختن بین دو کشور استفاده کنند. پس چه خوب است مسئولان کشور قبل از آنکه دیر شود به توصیه قرآنی زیر جامه عمل بپوشانند:
«وَلَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُولَـٰئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ»؛ و شما مسلمانان مانند مللی نباشید که پس از آنکه آیات روشن برای (هدایت) آنها آمد، راه تفرقه و اختلاف پیمودند، که البته برای آنها عذاب بزرگ خواهد بود.

انتهای پیام/4