پنجشنبه ۱۴ اسفند ۱۳۹۹ ساعت ۱۲:۲۹
نفس دشت‌های کویر به شماره افتاد/سیلی خشکسالی بر چهره خراسان جنوبی
در حالی خشکسالی ۲۰ ساله در خراسان جنوبی شرایط بحرانی را پیش روی استان گذاشته و بسیاری از دشت‌ها را ممنوعه کرده است که طرح‌های مسئولان تنها در قالب برگزاری جلسات درجا می‌زند.
حالا خشک‌سالی‌ها آن‌چنان شیره جان سفره‌های زیرزمینی را گرفته که درمان این زخم‌ها سال‌ها زمان نیاز دارد. اگرچه در برخی سال‌ها این استان بارندگی‌هایی داشته است اما نتوانسته خسارت‌های چندین ساله خشکسالی را جبران کند.
امروز بحران کم‌آبی به مغز استخوان این دیار کویری رسیده و ۹۰ درصد از مساحت استان درگیر پدیده خزنده خشکسالی شده است.
سریال دنباله‌دار خشکسالی تنها به بحران آب ختم نمی‌شود بلکه عمق فاجعه به مهاجرت هفت هزار نفر از شهرستان مرزی نهبندان، خشک شدن صدها رشته قنات و خالی شدن هزار و ۷۰۰ آبادی رسیده است.
گذشته از خالی بودن ۷۰ درصد از ظرفیت سدها و وجود ۲۲ دشت بحرانی در استان، روستاییان راه نجاتشان را در مهاجرت جست‌وجو می‌کنند که این امر بروز مشکلات امنیتی را محتمل‌تر می‌کند.
آنچه مسلم است چنانچه زیرساخت‌های تأمین آب آشامیدنی در خراسان جنوبی تکمیل و بحران آب رفع نشود، استان خالی از سکنه خواهد شد. شرایط پیش روی خراسان جنوبی در حالی است که مسئولان برای رفع مشکلات آبی به طرح‌های دورودرازی مانند انتقال آب از دریای عمان دل‌خوش کرده‌اند.
صاحبان کرسی مسئولیت‌ها هرچند مدت عوض می‌شوند اما محرومیت‌ها همچنان به‌جا می‌ماند. طرح‌ها و پروژه‌ها زبان به زبان می‌چرخد اما نه‌تنها اقدامی مؤثر صورت نمی‌گیرد بلکه با هزینه‌های میلیاردی، در مرحله مطالعات و برگزاری جلسات درجا می‌زند.
اجرای طرح‌های غیر کارشناسی
کاهش نزولات آسمانی در خراسان جنوبی باعث شده تا در کنار گزینه‌های انتقال آب از خارج استان، کنتور گذاری چاه‌ها و غیره، بارورسازی ابرها هم برای جبران کاهش بارندگی‌ها مطرح شود.
این در حالی است که مدیر قطب مخاطرات طبیعی ایران معتقد است: بارورسازی ابرها، یعنی ابری باید باشد تا بارور شود اما ابرهایی که به ایران می‌آید معمولاً از سمت دریای مدیترانه میهمان آسمان کشور شده و در این مسیر هم بیشتر آب خود را از دست می‌دهد بنابراین ابرهایی که به سمت شمال شرق ایران و خراسان جنوبی می‌آید آب خیلی کمی دارد.
هرچند طرح بارورسازی ابرها از دیرباز در استان مطرح است اما نه‌تنها از این بستر باران مساعدی عاید استان نشده است.
تأمین آب آشامیدنی حدود ۴۳۰ روستا با تانکر هم چالشی جدی در کنار دیگر مشکلات آبی بوده که نیازمند تکمیل مجتمع‌های آبرسانی است. پروژه‌هایی که با اعتبارات قطره‌چکانی نفس تازه می‌کنند اما بازهم به خوابی عمیق فرو می‌روند.
کاهش ۵۲ درصدی بارندگی‌ها
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی بیان کرد: میانگین بارندگی‌ها از ابتدای سال زراعی ۳۴.۲ میلی‌متر بوده است.
علیرضا خندان‌رو ادامه داد: این میزان بارندگی نسبت به بلندمدت ۴۷ درصد و نسبت به سال گذشته ۵۲ درصد کاهش داشته است.
وی با اشاره به وضعیت خشکسالی در خراسان جنوبی گفت: بر اساس بررسی‌ها تا آخر بهمن‌ماه ۱۰ درصد از مساحت استان در شرایط نرمال قرار دارد.
خندان‌رو با بیان اینکه ۹۰ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی است، اظهار کرد: از این میزان ۲۲ درصد درگیر خشکسالی خفیف، ۴۳ درصد خشکسالی متوسط، ۱۸ درصد خشکسالی شدید و شش درصد درگیر خشکسالی خیلی شدید است.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی با بیان اینکه همه شهرستان‌ها متأثر از خشکسالی هستند، گفت: شهرستان طبس با ۹۹ درصد بیشترین درگیری با خشکسالی و سربیشه با ۶۶ درصد کمترین میزان خشکسالی را دارد.
خندان‌رو با بیان اینکه خراسان جنوبی شرایط نرمالی ندارد و با کاهش شدید بارندگی‌ها مواجه هستیم، افزود: از شهروندان خواستاریم با مدیریت مصرف آب از بروز شرایط بدتر جلوگیری کنند.
وی بیان کرد: اگرچه از نیمه اسفندماه سال جاری تا فروردین‌ماه سال آینده بارندگی‌ها در استان نرمال خواهد بود اما تأثیر زیادی در تغییر وضعیت آبی استان ندارد.
وجود ۲۲ دشت ممنوعه در استان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی هم در گفت‌وگو با مهر با اشاره به وضعیت دشت‌های استان بیان کرد: در حال حاضر ۳۵ دشت در استان وجود دارد.
احمد قندهاری افزود: از این تعداد ۱۳ دشت آزاد، ۲۲ دشت ممنوعه و ۹ دشت ممنوعه بحرانی هستند.
وی با بیان اینکه دو دشت سرایان و بشرویه در وضعیت مخاطره‌آمیز و افت آب زیرزمینی قرار دارند، گفت: در این دو دشت با شور شدن آب‌های زیرزمینی مواجه هستیم.
دو دشت سرایان و بشرویه در وضعیت مخاطره آمیز و افت شدید آب‌های زیر زمینی مواجه هستیم قندهاری خواستار همکاری کشاورزان و کشت محصولات کم آب بر شد و افزود: در صورت عدم همکاری از سوی کشاورزان، دشت‌های سرایان و بشرویه مدیریت نخواهند شد.
وی با اشاره به کاهش ۵۰ درصدی بارندگی‌ها بیان کرد: در سال جاری آب محدود بوده و باید کشاورزان کشت‌های جایگزین را موردتوجه قرار دهند.
قندهاری با بیان اینکه متأسفانه تاکنون در زمینهٔ کاهش مصرف آب اقدامی از سوی کشاورزان انجام‌نشده است، گفت: برداشت منابع آب زیرزمینی همانند گذشته به قوت خود باقی است.
کسری ۱۰۱ میلیون متر مکعبی مخازن
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی اظهار کرد: علی‌رغم بارندگی‌ها در سال جاری ۱۰۱ میلیون مترمکعب کسری مخازن آبی را داریم.
وی ادامه داد: تنها دشت‌های سرایان و بشرویه ۲۷ درصد از کسری مخزن دشت‌های خراسان جنوبی را به خود اختصاص داده‌اند.
قندهاری اظهار کرد: در صورت ادامه روند برداشت آب و کاهش بارندگی‌ها، در آینده‌ای نزدیک با کسری مخزنی بالایی مواجه خواهیم بود که این امر مشکلاتی مانند شور شدن آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین را به دنبال خواهد داشت.
وی با بیان اینکه از ابتدای سال زراعی جدید، تاکنون فقط سه و نیم میلیون مترمکعب حجم ورودی آب به سدهای استان بوده است، افزود: وضعیت بحران آب زیرزمینی به لحاظ کمی و کیفی در سال ۱۴۰۰ جدی است.
وضعیت بحران آب‌های زیرزمینی به لحاظ کمی و کیفی در خراسان جنوبی طی سال ۱۴۰۰ جدی است
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی مساحت اراضی پایین‌دست سدهای استان را دو هزار و ۷۰۰ هکتار دانست و گفت: به علت نبود آب کافی، فقط حدود ۵۰۰ هکتار از این زمین‌ها زیر کشت رفته است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی هم بیان کرد: خراسان جنوبی دارای هزار و ۷۵۳ آبادی دارای سکنه است.
آبرسانی سیار به ۴۳۰ روستا
حسین امامی با بیان اینکه از این تعداد ۹۱۸ آبادی دارای بیش از ۲۰ خانوار جمعیت است، افزود: همچنین ۸۳۵ روستا کمتر از ۲۰ خانوار جمعیت دارند.
امامی اظهار کرد: در حال حاضر بیش از ۴۳۰ آبادی با ۱۵ هزار خانوار و ۶۰ هزار نفر جمعیت با تانکر سیار آبرسانی می‌شود.
وی گفت: تا بهمن‌ماه سال جاری بیش از ۲۳۲ هزار و ۴۹۲ مترمکعب آب با ۱۹ هزار و ۳۳۸ سرویس برای تأمین آب مناطق روستایی حمل شده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی بیان کرد: همچنین سال گذشته ۲۶ هزار و ۷۷۱ سرویس به حجم ۳۱۳ هزار و ۱۳۲ مترمکعب به روستاها آبرسانی سیار صورت گرفته است.
امامی از وجود ۱۰۶ مجتمع آبرسانی روستایی خبر داد و گفت: این مجتمع‌ها برای تأمین آب ۸۰۹ آبادی با ۲۳۴ هزار و ۳۵۰ نفر وجود دارد.
مجتمع‌های آبرسان فرسوده است
نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی هم چندی پیش در گفت‌وگو با مهر با اشاره به خشک‌سالی‌های چندین ساله در خراسان جنوبی اظهار کرد: کاهش نزولات آسمانی طی سال‌های اخیر باعث خشک شدن قنوات و بروز مشکلاتی در صنعت کشاورزی و دام‌پروری شده است.
مصطفی نخعی با بیان اینکه بسیاری از مجتمع‌های آبرسانی در استان و شهرستان نهبندان دچار مشکل هستند، گفت: بسیاری از شبکه‌های آبرسانی فرسوده بوده و هدر رفت زیادی دارند.
وی خواستار به‌روزرسانی مجتمع‌های آبرسانی شد و افزود: در حال حاضر مجتمع‌ها علاوه بر فرسودگی، تناسبی با جمعیت روستاها ندارند.
نخعی با اشاره به اقدامات انجام‌شده برای رفع مشکلات مجتمع‌های آبرسانی بیان کرد: با پیگیری‌های انجام‌شده ۵۰۰ میلیارد تومان برای بازسازی مجتمع‌های آبرسانی پیش‌بینی‌شده است.
درخواست بارور سازی ابرها از وزیر
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی هم چندی پیش در نشستی با اصحاب رسانه با اشاره به کاهش بارندگی استان در سال جاری بیان کرد: بارورسازی ابرها طی سال‌های گذشته در استان تأثیر مثبتی به دنبال داشته که می‌طلبد موردتوجه قرار گیرد.
حسین خسروی ادامه داد: برای سال جاری هم مکاتباتی پیرامون بارورسازی ابرها با وزیر نیرو انجام‌شده و در حال پیگیری این موضوع هستیم.
وی با بیان اینکه بر اساس نظر کارشناسان حداقل فرصت برای بارورسازی ابرها تا اردیبهشت‌ماه است، اظهار کرد: در راستای بارورسازی ابرها منتظر جواب وزیر نیرو خواهیم بود.
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی خواستار کشت محصولات کم آب بر شد و گفت: هرگونه بی‌تدبیری می‌تواند مشکل کم‌آبی در استان را به یک تهدید تبدیل کند.
دردسرهای خشکسالی در خراسان جنوبی هنوز ادامه داشته و این حرکت خزنده دنباله‌ای دورودراز دارد. مشکلی که نه‌تنها لب‌های زمین را خشکانده بلکه ماراتن ریزگردها زیر آسمان شرق را هم به راه انداخته است.
اگرچه متولیان بارها و بارها در رسانه‌ها مشکلات بحران آب در خراسان جنوبی را اعلام کرده‌اند اما مرهمی روی زخم‌های عمیق خشکسالی گذاشته نشده و وضعیت برخی دشت‌های استان به مرحله فوق بحرانی رسیده و مسئولان باید باور کنند دیگر «آب نیست».
بدیهی است که تنها با گفتن و آمار دادن مسئله‌ای حل نمی‌شود و باید پای طرح‌ها و برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت به میدان باز شود. به‌راستی‌که با دست‌خالی نمی‌توان به میدان کارزار رفت و انتظار پیروزی داشت.
پس وقت آن رسیده که متولیان به‌جای چشم دوختن به طرح‌های کلان مانند بهره‌مندی از آب‌های ژرف، انتقال آب از دریای عمان و یا خلیج‌فارس، منابع موجود را مدیریت کنند و برای حفظ داشته‌های فعلی چاره‌ای بیندیشند در غیر این صورت طرح‌های دورودراز زمانی نتیجه خواهد داد که خراسان جنوبی سکنه‌ای برای استفاده از آن نداشته باشد.
انتهای پیام/4
کلمات کليدی: خراسان‌تایم , خشکسالی , بیرجند , خراسان جنوبی , کویر