خراسان تایم - گامی به‌سوی مطالعه و تفکر

مطابق هر هفته و برای بالابردن سطح و فرهنگ و آگاهی، در جهت التماس تفکر و مطالعه، کتابی نوشته بزرگان بومی استان خودمان را معرفی می‌کنیم تا با توجه به آن و مطالعه آثار افراد مطلع سطح اطلاعاتمان از وضع موجود، بهبود یابد و امید است که همین روند و رویه در ادامه نیز ادامه دهیم تا به سعادت برسیم و آگاهی و اطلاعات کسب کنیم.

به‌گزارش خراسان‌تایم چرتکه را که برداری خیلی خیلی وقت کم می‌آوری برای خواندن کتاب‌هایی که فقط اسمشان را شنیده‌ای یا دوست داری آن‌ها را مطالعه کنی، دیگر چه رسد به اینکه بخواهی کتاب‌های آن کتاب‌فروشی را از دم به مطالعه بنشینی؛ خلاصه آنکه شنیده‌اید می‌گویند: «هرچه تو پیش نروی دیگری پیش می‌آید» حالا نقل ماست هر چه قدر کتاب نخواهیم، روزانه هزاران کتاب دیگر به لیست کتاب‌های در حال انتظار برای خواندنمان اضافه می‌شود. باید ساعتی تفکر کرد و یک تصمیم جدی و مصمم گرفت. شاید بتوان کمی در روز از وقت‌های بیهوده و بی‌ارزش زد و کتاب خواند و کمی به فکر غذای روح به‌مانند غذای جسم بود.
به‌مانند هر هفته قصد داریم کتابی به نوشته نویسنده‌های بومی خرسان‌جنوبی به شما عزیزان معرفی کنیم، امروز در سر داریم کتاب شعر قدیمی از شعرای نامدار استان خراسان‌جنوبی به شما عزیزان معرفی کنیم.
اشعاری از حکیم سعدالدین نزاری قُهستانی بیرجندی را معرفی می‌کنیم.
حکیم سعدالدین نزاری قُهستانی بیرجندی
نام پدر: شمس‌الدین بن محمد
تخلص: نزاری
تولد و وفات: (۶۵۰ -۷۲۱/۷۲۰) قمری
محل تولد: ایران - خراسان - بیرجند
شهرت علمی و فرهنگی: صوفی و شاعر
حکیم سعدالدین بن شمس‌الدین نزاری بیرجندی قهستانی از سرایندگان بزرگ نیمه دوم سده هفتم و آغاز قرن هشتم، در سال ۶۵۰ هجری قمری در خانواده‌ای اسماعیلی در روستای فوداج از توابع بیرجند متولد شد. نزاری را نخستین نویسنده دوره بعد از الموت دانسته‌اند که زبان شعر و تعبیرات و اصطلاحات صوفیان را برای پنهان کردن عقاید اسلامی برگزید.
وی پس از پایان تحصیلات مقدماتی خود در بیرجند و قاین، به مطالعه ادبیان و علوم متداول زمان خود در قهستان پرداخت. او از جوانی به دیوانی روی آورد. در سال ۶۷۸ هجری قمری به آذربایجان، اران، گرجستان، ارمنستان و باکو رفت و پس از دو سال به قهستان بازگشت و به خدمت امرای خاندان کرت درآمد. اما معاندان وی، ملوک کرت را بر وی برانگیختند تا جایی که معزول و اموالش مصادره گشت. نزاری سالهای پایان عمر خود را به انزوا گذراند و به شغل کشاورزی پرداخت. در نام وی و پدرش در برخی منابع اختلاف وجود دارد. گویند که از فرقه اسماعیلیه و از مریدان نزار بن مستنصر بالله فاطمی در مصر بود. وی دارای ۳ فرزند پسر بود که یکی از آنها در عنفوان جوانی در گذشت.
بسیاری از شعرا و نویسندگان از آن جمله جامی، شاعر و عارف نامدار سده نهم برخی از اشعار حافظ را متأثر از اشعار حکیم نزاری میدانند و به عبارت دیگر معتقدند که حافظ از شیوه نزاری پیروی کرده است.
نزاری هم عصر سعدی بوده است. در کتاب تاریخ آل یاسر مشهور به حسامی واعظ، ضمن بیان هم عصری حکیم نزاری با سعدی آمده است که این دو با هم در شیراز و بیرجند صحبت داشته‌اند و شیخ یکی دو نوبت به عشق صحبت با او از شیراز به بیرجند آمده و ذکر او را در منظومات خود آورده است.
تالیفات مهم حکیم نزاری عبارتند از: دیوان نزاری- سفرنامه - ادب‌نامه - ماجرای شب و روز - مثنوی ازهر و مزهر - دستورنامه که مشهورترین مثنوی نزاری می‌باشد.
حکیم نزاری در سال ۷۲۰ و یا ۷۲۱ قمری چشم از جهان بسته است. آرامگاه وی در بیرجند و در خیابانی که به نام و افتخار او نامگذاری شده، واقع است.
در یک خانواده زمیندار اسماعیلی به دنیا آمد. پس از اینکه تحصیلات مقدماتی را در بیرجند و قائن به پایان رسانید ، به مطالعه‌ ادبیات و علوم متداول زمان خود در قهستان پرداخت. او از جوانی به خدمات دیوانی روی آورد. از تون به آذربایجان ، اران ، گرجستان ، ارمنستان ، باکو رفت. در طی این سفرها در تبریز با شمس‌الدین محمد صاحب دیوان جوینی ملاقات کرد و او را مدج گفت. این مسافرت دو سال طول کشید و نزاربی عاقبت به قهستان بازگشت و ساکن شد. وی در این مدت علاوه بر شمس الدین محمد بعضی از رجال سیستان و خراسان و خصوصاً سلاطین کرت را نیز ستود. وی دوباره پس از چند سال دوری به خدمت امرای این خاندان پیوست ، اما معاندان نزاری ملوک کرت را علیه او براتنگیختند تا جایی که معزول و اموالش مصادره شد. سالهای آخر عمر را در انزوا گذرانید و به شغل کشاورزی پرداخت. در نام وی و پدرش بین برخی منابه اختلاف نظر وجود دارد. گویند که از فرقه اسماعیلیه و از مریدان نزار بن مستنصر بالله فاطمی در مصر و با سعدی شیرازی معاصر و معاشر بود. نزاری را نخستین نویسنده و دوره بعد از الموت دانسته‌اند که زبان شعر و تعبیرات و اصطلاحات صوفیان را برای پنهان کردن عقاید اسلامی برگزید. از آثار وی: "دستورنامه"؛ "ادب نامه"؛ مثنوی "سفرنامه"؛ "ازهر و مزهر" بر وزن "شیرین و خسرو"؛ "مناظر شب و روز"؛ "دیوان" شعر ، مشتمل بر قصاید ، عغزلیات ، قطعات ، رباعیات ، چند ترکیب‌بند ، قریب بیست هزار بیت.