خراسان تایم گزارش می دهد/
مسجد جامع قاین با قدمت1100 ساله، شاهکاری از معماری ایرانی، اسلامی
24 شهريور 1395 ساعت 7:44
مسجد جامع قاین با قدمت 1100 ساله امروز به عنوان بلندترین عمارت قاین و یکی از شاهکارهای معماری ایرانی، اسلامی شناخته می‌شود.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خراسان تایم، آثار باستانی پیشینه تاریخی یک کشور محسوب می‌شود که دیدن آن باعث پی‌بردن به وحدت ارزش‌های انسانی می‌شود، که شامل آثار ملموس مانند، بناهای باستانی و یا آثار ناملموس مانند آداب و رسوم یک منطقه می‌باشد که غیرقابل جایگزین است و در حقیقت میراث نیاکان ما است.
آثار باستانی ساخته دست و اندیشه انسان گذشته است و یا به نحوی با زندگی او در ارتباط است یک بنای تاریخی فقط توده‌ای بی‌جان از سنگ و گچ و گل و چوب و فلز نیست، بلکه نشاندهنده دین و علم و به‌طور کلی تمدن و فرهنگ سازندگان آن است.
مطالعه آثار باستانی و آگاهی در این رابطه درواقع آگاهی و شناخت گذشتگان ما به حساب می‌آید که باعث تصحیح بسیاری از شک و تردیدها و قوس‌های ایجاد شده است، از آنجا که حفظ و نگهداری میراث گذشتگان بر دوش ماست با دیدن آثار تاریخی به‌جا مانده از گذشتگان وظیفه خود می‌دانم که مطالبی در این خصوص بیان کنم.
مسجدجامع قاین بنایی بسیار قدیمی و درنهایت شکوه و جلال است که علاوه بر روحانیت معنوی، دارای ظاهری دلچسب و فرح‌انگیز است.
امروز با گذشت 1100 سال هم‌چنان این بنا بلندترین عمارت قائن است. باتوجه به کتیبه‌های متعدد این مسجد می‌توان نتیجه گرفت که این بنا بارها بر اثر زلزله صدمه کلی دیده و بازسازی و مرمت شده است.
این مسجد بنایی بسیار قدیمی و در نهایت شکوه و جلال است که علاوه بر روحانیت معنوی دارای ظاهری دلچسب و فرح‌انگیز است.
استقرار یکی از پایه‌های مسجد بر روی آتشکده ساسانیان گویای تاریخ کهن آن است. اغلب مورخان و جهانگردان در بیان و معرفی شهر قاین به مسجدجامع صراحتا اشاره‌هایی داشته‌اند.
"صوره‌الارض ابن حوقل"(331ه ق)، می‌نویسد: "قاین وسعت آن چند سرخس است و بناهای آن از گل و دارای "قهندژ"(کهندژ)است که خندقی در پیرامون دارد و مسجد جامع و دارالاماره در قهندژ است. قاین شهری بزرگ و حصین است، گرد شهر خندقی دارد و مسجد آدینه به شهر اندر است و آنجا که مقصوره است. تاقی عظیم و بزرگ چنانکه در خراسان از آن بزرگتر ندیدیم و آن تاق نه در خور مسجد است و عمارت همه شهر به گنبد است."
از کتیبه‌های متعدد مسجد جامع می‌توان نتیجه گرفت که این بنا بارها بر اثر زلزله صدمه کلی دیده و مرمت شده است.
در یکی از کتیبه‌های ایوان به سال 796هجری قمری نوشته شده است، "این بنا به فرمان "جمشید قارن" از خاندان معروف قارن که در دوره امیر تیمور جهانگشا حاکم قاین و مدتی حاکم ساری و دامغان بود، تعمیر و مرمت شد.
لوحه‌ای به خط رقاع در داخل رواق پنجم در ضلع شمالی حیاط مسجد است و تاریخ آن اول رجب سال 921 ه.ق است. مضمون کلی آن مربوط به زمان فرمانروایی امیر سلطانی است که در (919-921)هجری از سوی شاه اسماعیل صفوی در قاین به این مقام منصوب شد.
سنگ لوحی در سمت راست ورودی ایوان مسجد به ابعاد 120 در 50 سانتی‌متر و با خط بسیار زیبای رقاع که شاه سلیمان صفوی امر به بازسازی مسجد داد، وجود دارد.
بسیاری معتقدند از قلعه کوه قاین تا دژ مرکزی شهر و مسجد جامع یک تونل زیر زمینی وجود داشته و مورد استفاده بوده است. احتمال دارد این معبر با مسیر کاریز جعفر آباد یکی باشد که در نزدیکی قلعه کوه "معبرش" مجزا می‌شود. اگر کاوش‌های باستان شناسی انجام شود، شاید بتوان بسیاری از شگفتی‌ها را شناسایی و معرفی کرد.
مسجد جامع دارای دو محراب است، گرچه این مسجد جزو قدیم‌ترین مساجد ایرانی است.
مسجد جامع قاین 2470متر مربع وسعت داشته که 1050متر مربع آن زیر بنای ایوان، شبستان‌ها و حجره‌ها و 1200 متر مربع عرصه داخلی است.
حیاط مسجد محوطه‌ای به در ازای 33 و پهنای 28 متر است. در اطراف حیاط حجره‌هایی به عمق دو متر قرار دارد، از شاهکارهای معماری مسجد ایوان آن است که به طرز با شکوهی به زیبایی مسجد گوهر شاد با ارتفاع 18متر، عرض 11متر و طول 22متر ساخته شده است.
قبلا دو مناره در دو سمت ایوان به ارتفاع 5 متر داشته که باعث زیبایی بیشتر مسجد می‌شد و تا قبل از ویرانی صدای موذن از آن بلند بود.
سقف ایوان چهارطاق و سه گنبد دارد که به طرز زیبایی رنگ‌آمیزی و تزیین شده و معرق‌کاری‌هایش بسیار ظریف و زیباست، نقاشی‌های ایوان به شیوه اصفهانی بوده و در دوره صفویان انجام شده و در زمانهای بعد روی آنها را رنگ زده‌اند.
دو شبستان در دو سمت ایوان علاوه بر این که در فصل زمستان استفاده خوبی داشته، برای جلوگیری از رانش دیوارهای اطراف ایوان نیز تاثیر بسزایی دارند.
منبر چوبی بزرگ و نفیس مسجد مربوط به سال 1082هجری است که از چوب چنار توسط استاد محمد واعظی کاخکی به طرز ماهرانه‌ای ساخته شده و کتیبه آن با خط مسخ بر روی آن منبت کاری است.
در میان صحن مسجد پایابی مسقف برای دسترسی به آب قنات جعفرآباد و به دستور "صفشکن‌خان" همزمان با حکومت شاه سلیمان صفوی احداث شد. این پایاب در 5.5 متری عمق زمین دارای 20 پله است.
در میان صحن مسجد به منظور تعیین ظهر شرعی قاین ساعت آفتابی توسط استاد توحیدی ساخته شده، دو درب مسجد یکی به سوی بازار قدیمی در شرق با دری بزرگ و دیگری به سوی شمال(محل بازار فعلی ) باز می‌شود.
در سمت راست ورودی ایوان مسجد لوح بزرگی به صورت عمودی در بدنه دیوار نصب شده و تاریخ آن محرم‌الحرام سال 1046هجری قمری است.
لوحه‌ای به خط رقاع در داخل رواق پنجم در ضلع شمالی حیاط مسجد از تاریخ اول رجب سال 921 هجری وجود دارد. این کتیبه تا به حال خوانده نشده و برخی از واژه‌ها آسیب دیده است. مضمون کلی آن مربوط به زمان فرمانروایی امیر سلطان (919-921)هجری قمری در قاین بوده که از سوی شاه اسماعیل صفوی به این مقام منصوب شده بود.
مسجد جامع قاین به عنوان یک اثر مهم تاریخی و مذهبی و خصوصیات معماری با نبوغ به شماره 295در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است.
گزارش از محبوبه قاسم زاده
کد مطلب: 335