خراسان تایم - کسانی که تنها نیمه خالی لیوان را می بینند

در میان اطرافیان خود حتما افراد شکاک و بدبین را دیده اید کسانی که اغلب نیمه خالی لیوان را می بینند، به همه چیز بدبین و دائما نگران وقوع رخدادهای منفی و اتفاقات ناخوشایند هستند.

واقعیت این است که یکی از شایع ترین مشکلات روان پزشکی، بدبینی است. اگر این عارضه بیش از حد معمول در فرد بروز پیدا کند می تواند به یکی از خطرناک ترین بیماری ها تبدیل شود و زندگی فردی و اجتماعی را تحت تاثیر خود قرار دهد.
شاید بدبینی و شک همیشگی، تفسیر نادرست از رفتار دیگران و محیط پیرامون باشد. یعنی حالتی که در آن فرد، همه چیز حتی نکات مثبت و خوب را منفی تفسیر می کند و نه تنها بر عقیده خود پافشاری می کند، بلکه از دیگران هم می خواهد مثل او فکر کنند و نظرات او را بپذیرند!
اعتماد به نفس ضعیف دلیل گرایش به شک و بدبینی
زهرا نیکخواه، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی درباره بدبینی گفت: نوعی اختلال روان شناختی به نام پارانویا وجود دارد که همان بدبینی مرضی است. فرد مبتلا به پارانویا به هر چیزی شک می کند، نسبت به همه چیز سوءبرداشت دارد.
وی افزود: بدبینی این افراد از شک و دودلی فراتر می رود و آن ها نسبت به احساس منفی خود درباره محیط پیرامون، اطمینان دارند، این احساس منفی در تمام زندگی فرد مبتلا به پارانویا جریان دارد و زندگی فردی و اجتماعی او را تحت تاثیر قرار می دهد. این افراد حتی از لطف و محبت دیگران سوء برداشت می کنند و خوبی آن ها را درک نمی کنند.
کارشناس ارشد روان شناسی بالینی بیان کرد: این افراد معمولا دچار توهم می شوند و صحنه های غیرواقعی و صداهایی را می شنوند که دیگران از شنیدن یا دیدن آن ها عاجزند، پارانویا در واقع یک اختلال شخصیتی محسوب می شود و درصد کمی از افراد جامعه به آن مبتلا هستند.
دادخواه تصریح کرد: این عارضه با درمان دارویی قابل کنترل است و درمان شدنی نیست، بیمار مبتلا به پارانویا درست مثل فرد مبتلا به دیابت یا بیماری قلبی همواره باید دارو بخورد و از آن جا که روان درمانی در این بیماران خوب جواب نمی دهد، بیماری باید با دارو کنترل شود.
وی ادامه داد: اغلب آن ها برای مراجعه به روان شناس لجاجت به خرج می دهند، زیرا نمی پذیرند که بیمار هستند.
نیکخواه با بیان اینکه اعتماد به نفس ضعیف یکی از مهم ترین دلایل گرایش به شک و بدبینی است، گفت: آدم های شکاک همیشه احساس بی کفایتی و ناتوانی در مقابل دیگران دارند و اگر به عنوان مثال به همسر خود شک دارند، نسبت به توانایی خود در برآوردن نیازهای روحی و روانی او شک می کنند و می ترسند همسرشان به این دلیل آن ها را کنار بگذارد.
وی یادآورشد: در واقع ضعف خیالی که این افراد در ذهن دارند باعث می شود نسبت به اعمال و رفتار اطرافیان حساس شوند و نسبت به آن ها شک کنند. این افراد هم چنین شخصیت های وابسته ای هستند و اغلب در خانواده های آشفته، بزرگ شده اند و تجارب منفی خانواده و دیگران را به زندگی خود تعمیم می دهند.
کارشناس ارشد روان شناسی بالینی خاطرنشان کرد: فرزندان چنین خانواده هایی اعتماد به نفس کافی ندارند و از آن جا که به همه چیز و همه کس مشکوک هستند، تلاش هایشان برای دوست یابی و برقراری روابط سالم اجتماعی اغلب با شکست مواجه می شود.
بدبینی آثار منفی فردی و اجتماعی زیادی دارد
حجت الاسلام والمسلمین سید حسن سیدی سرپرست نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه علوم پزشکی بیرجند درخصوص نقش ایمان در پیشگیری از شک و بدبینی گفت: ایمان درونی در شخص محدودیت اخلاقی و رفتاری ایجاد و جلوی انسان را از آزادی‌های نامحدود می‌گیرید و او را محدود در چار‌چوب شرع و عقل می‌کند.
وی با بیان اینکه ایمان، اراده‌ها را در انسان‌ تقویت و مسیر روشن را پیش پای انسان می‌گذارد، افزود: دین و ایمان در هر بن‌ بست و گرفتاری مدد‌کار انسان است و او را یاری می‌کند.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: از نظر اسلام آبروی شخص مسلمان دارای احترام و ارزش خاصی است و خداوند برای حفظ و آبروی مسلمان، سوء‌ظن را نهی کرده است.
سیدی افزود: شخص مسلمان باید اعمال دیگران را حمل بر درستی و صحت نماید، هرچند در ظاهر نادرست به نظر رسد و حملش بر کارهای درست دشوار باشد.
وی درخصوص تاثیر سوءظن و بدبینی در زندگی زناشویی گفت: بدبینی آثار منفی فردی و اجتماعی، روحی و جسمی، اخروی و دنیوی زیادی دارد، از جمله اینکه انسان منزوی شده و دچار مشکلات روحی روانی فراوان می‌شود.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: از دیگر آثار بدبینی این است که فرد دچار نا امنی شده و به همه چیز شک وگمان بد می‌برد که در نهایت باید این شخص از زندگی اجتماعی کناره‌گیری و در انزوا زندگی کند و کانون خانواده متلاشی می‌شود.
سیدی درخصوص اینکه دلایل بروز شک و بدبینی در بین زوجین چیست، افزود: عوامل زیادی در خصوص دلایل شک وبدبینی وجود دارد که از جمله آن می‌توان به آلودگی درون و بیرون اشاره کرد، یعنی افرادی که خود آلوده‌اند دیگران را مانند خود می‌بینند.
وی اظهارکرد: همچنین همنشینی با بدان و معاشرت با افراد ناصالح نیز از دلایل بروز شک و بدبینی است، چراکه وقتی که انسان با افراد فاسد نشست و برخاست داشته باشد، طبیعی است که نسبت به همه افراد بدبین شود، چون تصور می‌کند معاشران او نمونه‌هایی از مردم‌ هستند.
این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه عقده حقارت نیز از دلایل شک وبدبینی است، تصریح کرد: کسی که گرفتار خودکم بینی است‌ یا از سوی دیگران مورد تحقیر واقع شده‌، سعی می‌کند دیگران را نیز در محیط فکر خود حقیر، پست، آلوده و گنهکار حساب کند تا از عقده خود بکاهد و آرامش کاذبی به خود بدهد.
بدبینی سبب وارد شدن ضررهای مادی و معنوی به انسان می شود
بدبینی نسبت به دیگران موجب وارد شدن ضررهاى فراوان معنوى و حتى مادى به انسان می‌شود، چنان‌که حضرت على(ع) فرموده است: مراقب باش که سوء‌ظن بر تو غلبه پیدا نکند، به‌درستى که بدگمانى هیچ رفاقتى را بین تو و دوستت باقى نمی‌گذارد.
حضرت على(ع) همچنین در این باره فرموده‌اند: «سوء الظن یفسد الامور و یبعث على السرور؛ گمان بد کارها را فاسد کرده و انسان را بر کارهاى زشت وامی‏‌دارد» و حتى در حدیثى از رسول اکرم(ص) نقل شده است: کسى‌که به برادر خود سوء‌ظن داشته باشد به تحقیق به خداوند بدى کرده است، زیرا خداوند فرموده: «اجتنِبوا کثیراً من الظَّن؛ از بسیارى از گمان‏‎هاى بی‌اساس دورى کنید».
دیدگاه قرآن در رابطه با بدبینی و سوءظن
در آیه ۱۲ سوره مبارکه حجرات آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ؛ اى کسانى‌که ایمان آورده‏‌اید از بسیارى از گمان‌ها بپرهیزید که پاره‏‌اى از گمان‌ها گناه است و جاسوسى مکنید و بعضى از شما غیبت بعضى نکند آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده‏‌اش را بخورد از آن کراهت دارید [پس] از خدا بترسید که خدا توبه‌‏پذیر مهربان است.

گزارش از عادل اربابی