داخلی صفحه اجتماعی آرشيو گزارش

مردم خراسان جنوبی با آیین هایی از جمله بی بی گردی، کوزه شکنی ، شستن بی بی نوروزَک و شاه مولایی به استقبال بهار می‌روند.

قدم قدم به عید نزدیک می‌شویم. باز بوی بهار می‌آید. بوی روزهای مهربانی، بوی روزهای انتظار... صدای خنده در خانه‌ها به گوش می‌رسد و بهانه‌ای می‌شود تا عده‌ای که شاید در طول سال یکدیگر را برای یک نگاه هم ندیده‌اند، دور هم گرد آمده و شادی را به جشن بنشینند.

 نوروز که می‌آید خراسان جنوبی غرق در شادی می‌شود. مردمانش از کوچک و بزرگ در شهر وروستا آیین‌هایی دارند که برای دیگران نیز زبانزد است.

در روستاهای کوچک خراسان جنوبی نیز مراسمی در آخرین شب سال انجام می‌دهند که نه بوی اسراف می‌دهد و نه بوی زرق و برق. بلکه تنها برای نزدیک شدن دل‌ها انجام می‌شود.

بنا به گفته بزرگان در چندین سال گذشته از نوروزهای کنونی خبری نبود. نه از آجیل‌های گران خبری بود و نه از ریخت و پاش‌هایی که سر از هزینه‌های میلیونی در می‌آورد.

میمیز (کشمش)، گندم، خرما، عناب، انجیر، زنجبیلی و کنجد از جمله آجیل‌هایی بود که ۱۵ روز از فروردین را با آن مهمان پذیرایی می‌کردند.



محاصره روستا با آتش
یکی از آیین‌های مرسوم در روستاهای این استان، برافروختن آتش در آخرین شب سال در چهار طرف روستا است.
جوانان ها هر کدام بر بالای کوهی رفته و در آن قسمت آتش می‌افروزند وخواندن شعرهای محلی مانند «فردا عَلَفه هَیه/ دشمن در کفن هَیه» و پریدن از روی آتش، رنگ زرد بیماری را از مردمان روستا دور می‌کند. دعا می‌کنند که سال جاری را بدون بیماری سپری کنند و مانند شعله‌های آتش توانا و درخشان بمانند.
پایین دست آتش آب بندهای کوچکی درست کرده و از بالا نیز با ظرفی داخل آن آب می‌ریختند تا سالی خوش وپرباران را پیش رو داشته باشند.
نمک گیر کردن در تحویل سال
قبل از تحویل سال، تمام مردم روستا در مسجد محله گرد هم می ایند و بر سر یک سفره نیز می‌نشیند. سفره را علاوه بر هفت سین با ذره‌ای نمک که از خانه همه اهالی جمع آوری شده و با یکدیگر مخلوط شده، تزئین می‌کنند.
بعد از تحویل سال، ظرف نمک توسط ریش سفید محل، تعارف می‌شود تا همه مردم نمک یکدیگر را بخورند ونمک گیر شوند.
سپس دسته جمعی از خانه بزرگترین اهل روستا شروع کرده و همه را یک به یک بازدید می‌کنند.
کوچک‌ترها نیز قبل از بازدید بزرگتر ها، کیسه‌ای به دست گرفته و یک به یک خانه‌ها را می‌روند تا بقول خودشان نورو گردی کنند.


مراسم شستن بی بی نوروزَک
اولین روز از سال جدید، عروسکی درست کرده و آن را فرزند نوروز و «بی بی نوروزک» می‌نامند
سپس اهالی بر میدان روستا جمع شده و بی بی نوروزک را می‌شویند. هر کاسه آب که بر سرش می‌ریزند. و یک صدا می‌خوانند: «بی بی نوروزک، بی بی نوروزک ما سر تو را می‌شوییم تو هم سر ما را بشور».

این کار را سه مرتبه انجام می‌دهند تا اولین روزهای بهاری نیز با باران الهی رو به رو شوند. و بعد از پایان شستن بی بی نوروزک، با خواندن شعرهای محلی و نواختن موسیقی محلی سال جدید را باری دیگر به جشن می‌نشینند.

مراسم کوزه شکستن در قاین
اما هر یک از شهرستان‌های این استان پهناور، آیین مربوط به خودشان را دارندو از بی بی گردی تا کوزه شکستن در آخرین روز از سال.

در این رسم، کوزه‌های کهنه را از سر در خانه به داخل کوچه می‌اندازند تا با شکسته شدن این کوزه، بیماری و بلا از خانواده دور شود.

برخی افراد داخل کوزه مقداری زغال به نشانه سیاه بختی، کمی نمک به نشانه شور چشمی و یک سکه به نشانه تنگ دستی می‌اندازند و سپس کوزه را به دور سر خود و خانواده چرخانده و از بالای بام به داخل کوچه می‌اندازند. و این بین را می‌خوانند: «درد و بلای جونم هَتو کوزه ریزه/او درد و بلای کوزه، هَتو کوچه ریزه».



مراسم بی بی گردی
مراسم بی بی گردی، یکی دیگر از آداب و رسوم خاص خراسان جنوبی در استقبال از بهار است که در بعضی از روستاها در ۱۲ فروردین و در برخی دیگر در ۱۳ نوروز توسط نوجوانان و جوانان و با حضور مادربزرگ‌ها انجام می‌شود. در بعضی از موارد نیز پدربزرگ‌ها همراه مادربزرگ‌ها در این مراسم شرکت می‌کردند و نوه‌ها آن‌ها را با خود به گردش در طبیعت می‌بردند 

 این رسم، خاص افراد کهنسال خانواده بود و حتی پدر و مادر در آن حضور نداشتند و با هدف احترام گذاشتن به بزرگ‌ترها و کمک به آن‌ها برای حضور در طبیعت انجام می‌شد و با این کار خاطره ماندگاری در ذهن آن‌ها برای همیشه نقش می‌بست.

در بعضی از موارد هم که همه افراد خانواده با هم سیزده نوروز را می‌گذراندند نوجوانان و جوانان برای مدت زمانی پدربزرگ و مادربزرگ را به دامن طبیعت می‌بردند تا با انجام این کار احترام گذاشتن بر آن‌ها را کامل کنند البته بعید نیست که در کنار این کار آداب و رسوم دیگر نیز وجود داشته باشد.
رسم شاه مولایی
یکی دیگر از مراسم خراسان جنوبی رسم شاه مولایی است که در مناطق شهری و روستایی استان مرسوم است و انجام آن بدین ترتیب است که چند روز مانده به نوروز افراد خیر و معتمدان محل با مراجعه به ثروتمندان اقدام به تهیه اجناس مورد نیاز نیازمندان کرده و آنها را بین افراد نیازمند تقسیم می‌کنند.
اهالی بیرجند قدیم اعتقاد داشتند که شام شب عید به هر قیمت که شده باید پلو باشد. فقیر و ثروتمند خود را مقید به تهیه و پختن پلو در شب عید می‌دانستند. این هم از رسومی است که امروزی‌ها شاید با شنیدنش به تعجب و خنده وا داشته شوند چرا که بسیاری در قدیم‌الایام استطاعت تهیه پلو و حتی نان گندم را برای یک هفته هم نداشته‌اند چه رسد برای همه سال و تنها نوروز به نوروز، آن هم با کلی سختی و مشقت چشمشان به پلو می‌افتاده است.
سه مراسم نوروزی خراسان جنوبی برای ثبت ملی مستند سازی می‌شوند
سرپرست حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت:  از گدشته های دور در دیار خراسان جنوبی، عید نوروز با آداب و رسوم خاصی جشن گرفته می‌شد.
سید احمد برابادی ادامه داد: مراسم کوزه شکنی یکی از آداب خاص عید نوروز در این منطقه است که در گذشته قبل از شروع سال جدید انجام می‌شد.
وی اظهار کرد: این رسم و سنت حسنه به شماره ۸۱۷ در بهمن ماه سال ۱۳۹۱ در فهرست میراث ناملموس (معنوی) کشور به ثبت رسیده است.
برابادی بیان کرد: سه مراسم دیگر از آیین‌های خراسان جنوبی برای ثبت ملی نیز مستند سازی می‌شوند.

کد مطلب:۴۵۰۱

کلمات کليدی: آیین‌، رسم، قدیمیان، بی بی ،گردی ، کوزه شکنی