داخلی صفحه فرهنگ و هنر آرشيو گزارش

تنوع آیین های عزاداری های حسینی در گوشه و کنار ایران اسلامی این جمله را بار دیگر در اذهان تداعی می کند که"حسین اصلا جنس غمش فرق می کند". بیل زنی، نخل گردانی و هفت منبر ازجمله آیین های خراسان جنوبی در محرم است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خراسان تایم، سینه زنی، زنجیززنی، روضه خوانی، علم بندان، علم گردانی، نخل بندی، نخل گردانی، مشعل گردانی، شبیه گردانی و تعزیه خوانی از جمله آیین های عزاداری ماه محرم در بیرجند و دیگر شهرستان های خراسان جنوبی است.
علم بندان: عزاداری در بیرجند اغلب در قالب دسته ها و هیات های سینه زنی و زنجیرزنی برگزار می شود؛ از جمله این مراسم ˈعلم بندانˈ است که با روش خاصی در یکی از هیات های عزاداری شهر بیرجند برگزار می شود.
با انجام این مراسم که در اوایل ماه محرم با حضور سادات و هیات های عزاداری انجام می شود مردم آمادگی خود را برای شرکت در عزاداری ماه محرم اعلام می کنند.
علم گردانی: مراسم ˈعلم گردانیˈ نیز در روستاها معمولا در نیمه دوم دهه نخست محرم انجام می شود. در این مراسم علم ها را به در خانه ها برده و برای صاحبخانه فاتحه می خوانند و او نیز به علم گردان ها گندم و پول و خواروبار می دهد.
علم گردان ها با خواندن اشعاری در کوچه و بازار، عزاداری امام شهید را به مردم اعلام می کنند و از نزدیک شدن روز تاسوعا و عاشورا خبر می دهند.
حضور مشتاق مردم در این مراسم و ادای نذورات آنان بیانگر عشق و ارادت خالصانه آنان به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران باوفایش است.
مشعل گردانی: این مراسم در روستای خور و برکوه برگزار می شود. مشعل های این روستاها در حسینیه روستا در داخل زمین نصب شده و شب نهم محرم آن را روشن می کنند، در سال های گذشته مشعل های بسیار در منطقه خوسف بیرجند وجود داشت که آن را شب های نهم محرم در کوچه ها می گرداندند و نذری جمع می کردند.
سنگ زنی: این مراسم نیز در روستای درخش از شب پنجم محرم همراه با هیات های عزاداری با آهنگ نوحه، سینه زنی و یا زنجیرزنی انجام می شود.
تعزیه خوانی: از دیگر مراسم عزاداری است که در روستاهای بیرجند و در چند سال اخیر در شهر بیرجند در قالب سوگواره تعزیه برگزار می شود. تعزیه یا شبیه خوانی نمایشی است که در آن یکی از وقایع کربلای حسینی را به نمایش می گذارند.
انواع تعزیه در ماه محرم در روستاهای مختلف برگزار می شود که در روستای "خنگ" تعزیه صحرای کربلا در روز عاشورا و تعزیه حضرت ابوالفضل (ع) در روز تاسوعا انجام می شود.
در روستای "مهمویی" نیز تعزیه های حر، حضرت امام حسین (ع)، حضرت علی اکبر(ع)، حضرت ابوالفضل (ع) و وفات پیغمبر(ص) رایج است.
در روستای درخش و آسیابان در روز هفتم محرم تعزیه خوانی مسلم بن عقیل، در روز هشتم تعزیه علی اکبر، روز نهم تعزیه حضرت ابوالفضل (ع) و در روز عاشورا تعزیه صحرای کربلا برگزار می شود.
هفت منبر: مراسم با عنوان ˈهفت منبرˈ در روز تاسوعا توسط زنان در بیرجند برگزار می شود. در این مراسم بانوان با روشن کردن هفت شمع در هفت منبر، مسجد و حسینیه در آن شرکت می کنند.
شمع گردانی: مراسم خاصی با عنوان ˈشمع گردانیˈ نیز روز تاسوعا در برخی روستاهای بیرجند از جمله ˈبهدانˈ برگزار می شود.
خیرات سیدالشهدا: این مراسم توسط مسلمانان اهل سنت خراسان جنوبی هم در روز عاشورا از دیگر مراسم است که طی آن مردم مناطق سنی نشین با پختن آش نذری با عنوان ˈخیرات سیدالشهداˈ به اطعام مردم می پردازند.
شبیه گردانی: برگزاری مراسم شبیه گردانی، تعزیه خوانی، آتش زدن نمادین خیمه ها، راه اندازی کاروان های سبزپوش و سرخپوش از جمله مراسم تعزیه شهادت سالار شهیدان در روز عاشورا به شمار می رود.
دسته های عزاداری در روز عاشورا در شهر بیرجند در محلی موسوم به قتلگاه گردهم می آیند و به نوحه خوانی و سینه زنی می پردازند. این عزاداری با فرارسیدن ظهر عاشورا و آتش زدن خیمه ها به عنوان نمادی از خیمه های فرزندان امام حسین (ع) به اوج خود می رسد.
بیل زنی: برگزاری مراسم بیل زنی در بخش خوسف بیرجند نیز به عنوان تبرک کردن بیل ها و دفع آفت از مزارع و محصولات کشاورزی و نمادی از دفن اجساد شهدای کربلا و مراسم نخل گردانی به عنوان نمادی از گرداندن گهواره طفل شیرخوار حضرت امام حسین (ع) از دیگر موارد دیدنی در عزاداری مردم این بخش از بیرجند در روز عاشورا است.
 اطعام دسته جات عزاداری: علاوه بر این آیین ها، اطعام دسته های عزاداری و پرداخت نذورات از مراسمی است که از اول ماه محرم تا روزهای بعد از عاشورا به طور چشمگیری در شهرها مشاهده می شود. اطعام و ادای نذورات در روزهای آخر دهه نخست محرم به ویژه روز نهم و دهم از جمله جلوه های بارز عزاداری مردم بیرجند بوده به گونه ای که کمتر محله ای است که در این روز سفره امام حسین (ع) در آن پهن نباشد.
بسیاری از شهروندان از سفره حضرت امام حسین (ع) نه برای رفع گرسنگی بلکه به قصد تبرک طعام می گیرند.
شام غریبان: عزاداران حسینی در بیرجند همچنین در نخستین شب شهادت حضرت امام حسین (ع) با روشن کردن شمع در مساجد، مراسم شام غریبان را برگزار می کنند.
هیات های عزادار در این مراسم به نشانه جستجوی اطفال آواره و گمشده سالار شهیدان با عبور از کوچه ها و ریختن خاک بر سر و روی خود گویی به دنبال گمشده ای می گردند.
 
گزارش از عادل اربابی

کد مطلب:۸۱۷